तपाईंले कहिल्यै सोचेको छ, एउटा मान्छेले पाँच दशकसम्म कति थकानको सामना गर्ला? जुम्लाका शिव काफ्लेको जीवन हेर्नुभयो भने, तपाईंलाई झट्ट लाग्ला, “उहाँले के गर्दै हुनुहुन्छ? पाँच दशक त लामै समय हो नि!” हँ, तर काफ्ले बा अझै पनि मुस्कुराउँदै हिँडिरहनुभएको छ, पिठ्युँमा गलैंचा, ढाका टोपी, इष्टकोटक बोकेर गाउँगाउँ।
तर यो मुस्कानका पछाडि कति धेरै संघर्ष लुकेको छ, त्यसको कहिल्यै राम्रोसँग लेखाजोखा गरिएको छैन। साँचो भन्नुपर्दा, काफ्ले बा आफ्नो इच्छा अनुसार यो व्यवसायमा लाग्नुभएको होइन, बाध्यताले। “जिन्दगीमा कहिलेकाहीँ के चाहिन्छ भनेर तपाईंको विचारले अर्थ राख्दैन, के गर्नुपर्छ भनेर परिस्थितिले निर्धारण गर्छ,” उहाँले हाँस्दै भन्नुभयो। उहाँले हुम्लादेखि भारतको हिमाचलसम्म व्यापार चलाउनुभयो, तर बल्ल बल्ल यहाँ पाल्पाको रामपुरमा आएर व्यवसायको केही स्थायित्व भेट्टाउनुभएको छ।
तर अचेल व्यापार घट्दै गएको छ। “पहिला त रामपुरमा मेला लाग्थ्यो, व्यापार राम्रै हुन्थ्यो,” उहाँले सम्झिनुभयो। अहिले भने मेला कम, पसलहरू धेरै। यसले गर्दा उहाँजस्तो घुमन्ते व्यापारीलाई निकै असर परेको छ। कति बेला त लाग्छ—यति लामो समय व्यापार गरेर पनि अहिले किन यस्तो अवस्था?
गाउँगाउँमा पुगेपछि काफ्ले बा सबैसँग हाँस्दै बोल्नुहुन्छ। “मलाई त सबले आफ्नै परिवारकै सदस्य जस्तो मान्छन्,” उहाँ भन्छ, “तर दिनको २० हजारको आम्दानी भएको जमाना गइसक्यो। अहिले ४ हजारको गुजारा।” मेरो मतलब, पुरानो समयमा जस्तो व्यापार कहाँ हुन्छ र अहिले?
यहाँ एउटा कुरा मलाई अचम्म लाग्छ, गाउँलेहरूले अहिले पनि किन काफ्ले बाको व्यापारलाई प्राथमिकता दिन्छन्। उहाँ भन्नुहुन्छ, “रादिपाखी त हाम्रा पुर्खाले भेडाको ऊनबाट बनाएको, यसमा शुभ संकेत छ। त्यसैले पूजा गर्दा रादिपाखी नै चाहिन्छ।” हाइन् त, यत्ति ठोस कुरा गर्दा पनि बजारमा ठूलो प्रतिस्पर्धा भोग्नुपर्ने?
अब काफ्ले बा एक्लै हिँड्नुभएको छैन, उहाँसँग दुई छोरा र एक छोरी छन्। जेठो छोरो लोकसेवाको तयारी गर्दैछ, कान्छो विदेश जाने धुनमा छ। तर परिवारको खर्च बढ्दै जाँदा काफ्ले बाको पीठमा व्यापारको बोझ मात्र होइन, परिवारको जिम्मेवारी पनि थपिएको छ। उहाँको व्यापार अब धेरै ठाउँमा फैलिएको छ—पाल्पा, स्याङ्जा, गुल्मी… यो क्रम कहाँसम्म जान्छ भन्न त के थाहा!
तर के उहाँ सन्तुष्ट हुनुहुन्छ? “ठूलो सपना त छैन,” उहाँले हल्का मुस्कानसहित भन्नुभयो, “सादा खाना, ल्यान पुग्दा खुसी छु।” यो भनाइ कतै गहिरो छ—शायद अब ठूलो अपेक्षा छैन, दिन बिताउने हो, मान्छे भेट्ने हो, र व्यापारिक यात्रामा फेरि फर्किने हो।
अब त, सायद तपाईंलाई पनि काफ्ले बाको घुमन्ते जीवन थाहा पाएर केही अनुभूति भयो होला। तपाईंसँग पनि यस्ता किस्सा छन्? थाहा भए तल कमेन्टमा लेख्नुस्। हेरौं, काफ्ले बा जस्तै कहिल्यै हिँड्दै हिँड्दै जिन्दगी चलाउनुभो कि!