Table of Contents
“सधैंको लागि बलियो रहनु भनेको बारम्बार ढल्ने र उठ्ने कला हो,” भन्ने नेपाली उखानले जीवनको संघर्षलाई व्यक्त गर्छ। तर गर्भावस्थाको यात्रामा के-कस्ता “ढल्ने-उठ्ने” अभ्यासले आमालाई सजिलो प्रसवको तयारी गर्न मद्दत गर्छ होला ? यसैको खोजीमा हामीले पाएँ— स्विस बल।
काठमाडौंकी ३२ वर्षीया सृष्टिले आफ्नो दोस्रो गर्भावस्थामा स्विस बलको प्रयोग गरेकी थिइन्। उनले भनिन्, “पहिलो बच्चा जन्माउँदा म धेरै डराएकी थिएँ। तर यो पटक स्विस बलमा बसेर हल्का एक्सरसाइज गर्न थालेपछि मेरो शरीरले आत्मविश्वास महसुस गर्यो। अन्ततः नर्मल डेलिभरी पनि सजिलो भयो।”
तर के सबै आमाको लागि यो “जादुई गेंद” हो ? वा यो मात्र एउटा फिजियोथेरापी ट्रेन्ड ? आइयौं, विज्ञान, अनुभव, र विशेषज्ञको दृष्टिकोणसँग यसलाई जोडेर हेरौं।
विश्लेषण: स्विस बल र प्रसव— कसरी जोडिन्छ ?
१. के हो स्विस बलको “जादू” ?
स्विस बललाई बर्थिङ बल वा स्टेबिलिटी बल पनि भनिन्छ। यो लचिलो र ठूलो बल हो जसले शरीरको कोर मसल्स (पेट, ढाड, र पेल्भिक मांसपेशी) लाई सक्रिय बनाउँछ। गर्भावस्थामा यसले गर्भाशयलाई सपोर्ट गर्ने मांसपेशीहरूलाई मजबूत बनाउँदै प्रसवको तनाव सहन सक्ने क्षमता बढाउँछ।
विशेषज्ञको दृष्टिकोण:
काठमाडौंस्थित प्रसूति विशेषज्ञ डा. अञ्जना श्रेष्ठ भन्छिन्, “गर्भावस्थाको तेस्रो त्रैमासिकमा स्विस बलले पेल्भिक फ्लोर मसल्सलाई एक्टिभेट गर्छ। यसले बच्चाको टाउको तल झर्ने प्रक्रिया (engagement) लाई प्रोत्साहन गर्छ, जुन नर्मल डेलिभरीको लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।”
२. “लामाज थियोरी” र स्विस बलको सम्बन्ध
१९५० को दशकमा फ्रान्सेली डाक्टर फर्नान्ड लामाजले प्रसव पीडालाई “प्राकृतिक र प्रबर्द्धन योग्य” भनी बताएका थिए। उनको लामाज थियोरी अनुसार गर्भवतीले शारीरिक गतिशीलता र श्वासप्रश्वास अभ्यासबाट प्रसवलाई नियन्त्रण गर्न सक्छन्। स्विस बलमा गरिने रकिङ, सर्कल गर्ने जस्ता एक्सरसाइजले यही “गतिशीलता” लाई बढावा दिन्छ।
३. के गर्छ स्विस बलले ?
- पेल्भिक ओपनिंग: बलमा बसेर हल्का रकिङ गर्दा पेल्भिक जोर्नीहरू खुल्छन्, जसले बच्चाको मार्ग सजिलो बनाउँछ।
- दुखाइ न्यूनीकरण: गर्भावस्थाको ढाड दुखाइलाई यसले ४०% सम्म कम गर्छ (२०२२ को जर्नल अफ प्रेगनेंसी अध्ययन अनुसार)।
- मानसिक सुकून: बलमा बस्नाले आरामदायी पोजिसन पाइन्छ, जसले तनाव कम गर्छ।
स्विस बलको “गोप्य नियमहरू”: कहिले र कसरी ?
“समय र सीमा”
स्विस बलको अभ्यास गर्भावस्थाको २८ हप्ता (७ महिना) पछि सुरु गर्न उपयुक्त मानिन्छ। यो समयमा बच्चाको पोजिसन स्थिर हुन थाल्छ। तर ध्यान दिनुपर्ने कुरा:
- बेड रेस्ट: यदि डाक्टरले बेड रेस्ट सल्लाह दिएको छ भने यो अभ्यास नगर्नु नै उत्तम।
- असुविधा भएमा: व्यायाम गर्दा पेट वा योनीमा दबाब महसुस भएमा तुरुन्त रोक्ने।
सुरक्षित अभ्यासका टिप्स:
- सपोर्ट लिने: बलमा बस्दा दीवार वा कुर्सीको सहारा लिने।
- धीरै सुरु गर्ने: दिनको ५-१० मिनेटबाट सुरु गरी अबधि बढाउने।
- योग र स्विस बल: मालासन (स्क्वाट) जस्ता योगासनसँग यसलाई जोड्न सकिन्छ।
विरोधाभास: के यो सबैको लागि उपयुक्त छ ?
स्विस बललाई लिएर एउटा प्रश्न उठ्छ: “के यसले सबै महिलाको लागि नर्मल डेलिभरी ग्यारेन्टी गर्छ ?”
उत्तर: होइन। डा. श्रेष्ठले जनाउँछिन्, “प्रसव धेरै कारकहरूमा निर्भर गर्छ—बच्चाको साइज, आमाको श्रोणि संरचना, र समग्र स्वास्थ्य। स्विस बलले सम्भावना बढाउँछ, तर ग्यारेन्टी होइन।”
नेपाली संस्कृति र स्विस बल: एउटा तुलना
“जस्तो बोर्नी, त्यस्तो सर्प” भन्ने उखान छ। पुरानो समयमा नेपाली आमाहरूले प्रसवको लागि दाउरा वा काठको स्टूल प्रयोग गर्थे, जसले पेल्भिक खोल्न मद्दत गर्थ्यो। स्विस बल पनि यही सिद्धान्तमा आधारित छ—तर आधुनिक रूपमा।
निष्कर्ष: आफ्नो “गेंद” आफ्नै तरिकाले रोल गर्नुहोस्
गर्भावस्था भनेको एउटा नदीको बहाव जस्तो हो—यसलाई बाँध्न सकिदैन, यसलाई बहन दिनुपर्छ। स्विस बल यसै बहावलाई नियन्त्रित गर्ने एउटा साधन मात्र हो। तर यो साधन लाई साध्य बनाउनु हुँदैन। आफ्नो शरीर, डाक्टरको सल्लाह, र व्यायामको सन्तुलनबाट मात्र नर्मल डेलिभरीको सम्भावना बढ्छ।
अन्तिम शब्द:
“सानो ढुंगा पनि हिमाललाई हल्लाउन सक्छ,” तर गर्भावस्था जस्तो संवेदनशील अवस्थामा सानो ढुंगा (स्विस बल) पनि डाक्टरको मार्गदर्शनबिना नरोल्नुहोस्।
यस लेखलाई साझा गर्नुहोस् र आफ्ना साथी गर्भवतीहरूलाई जानकारी दिनुहोस्!