बाजुराका भण्डारीले धनगढीमा जडीबुटीको व्यापार गरेर गुजारा चलाउँछन् – जीवन संघर्षको कथा
सुदूरपश्चिम प्रदेशमा धेरैजसो गाउँहरू विकट छन्। यहाँका मानिसहरूलाई गाउँमा जीवन निर्वाह गर्न सकेको छैन्। त्यसैले धेरैजसो मानिसहरू कमाउनका लागि भारतमा जाँडछन्। तर, भारतमा पनि धेरैले उनीहरूलाई ठगी गरेर पैसा लान्छन्। बानुराम भण्डारीको कथा पनि त्यहीँबाट सुरु हुन्छ।
बानुराम भण्डारीलाई ५० वर्ष पुगिसक्यो। उहाँका गाउँ विकट ठाउँमा छ, जहाँ वर्षमा धपाएर चार पटक मात्रै पानी पर्छ। त्यसैले उहाँका गाउँमा खेतीपाती गर्न सकेको छैन। त्यसैले उहाँले जडीबुटी बट्यान्छन् र ती धनगढीमा बिक्री गर्ने कोसिस गर्छन्। उहाँका पाँच सन्तान छन् – दुई छोरी र तीन छोरा। उहाँका छोराछोरीलाई पाल्न र घर परिवार चलाउनको लागि जडीबुटी बेर्नु महत्त्वपूर्ण छ ।
के गर्छन् भण्डारी?
बानुरामले बाजुराको तल्कोटस्थित डाँडाबाट कालीगढले निकालेको जडीबुटी खरिद गरी धनगढीमा बिक्री गर्छन्। उहाँले यार्चागुम्बा, जेठीमधु, शिलाजित, सतुवा, गानान्नो, रगत चाल्नो जस्ता विभिन्न प्रकारका जडीबुटी बोकेर डुल्दै बेच्ने गर्छन्। उहाँले बताएअनुसार, टोल र गाउँ डुल्दै जडीबुटीको व्यापार गर्छन्। यसले उहाँलाई चार महिनामा करिब ८० हजार देखि ९० हजार रुपैयाँको नाफा हुन्छ, जुन उहाँको परिवारलाई धान्न पर्याप्त छ।
उहाँले यसअघि भारतको उत्तराञ्चलमा मजदुरी पनि गरेर पैसा कमाउनुभएको थियो, तर त्यहाँ पनि धेरै पटक ठगिनुभएको थियो। ‘कमाएको पैसा तीन/चार पटक लुटियो,’ उहाँ भन्छन्। ‘ठेकेदारी गर्दा पैसा पाएन।’ यस घटनापछि उहाँले आफ्नो गाउँ फर्केर जडीबुटीको व्यापार सुरु गरे।
किन गए भारत?
बानुरामले १२ वर्षको उमेरमै भारतको उत्तराञ्चलमा मजदुरी गर्न जानुभएको थियो। त्यहाँ पैसा कमाएर फर्केर आउँदा धेरै पटक ठगिनुभएको थियो। त्यसकारण, उहाँले स्वदेशमै पनि कमाउनको कोसिस गरिरहनु भएको छ।
हामीले के बुझ्नसकु छ?
बानुरामको कथाले सुदूरपश्चिम प्रदेशका धेरै मानिसहरूको समस्यालाई प्रतिबिम्बित गर्छ। विकट गाउँमा जीवन निर्वाह गर्न कठिनाई र भारतमा ठगिनु पर्ने बाध्यताका कारण धेरैजसो मानिसहरूलाई स्वदेशमै कमाउनको लागि शहरमा हुनुपर्ने बाध्यता छ। यसमा ‘रोजगारको अभाव’, ‘विकट गाउँको समस्या’, ‘भारत पलायनको कारण’ जस्ता कुराहरू जोडिएका छन्।
के गरिएला र के गरिनुपर्छ?
बानुरामको अनुभवले सरकार र समाजलाई केही कुराहरू ध्यान दिन आवश्यक छ:
- रोजगारको अवसर: सुदूरपश्चिम प्रदेशमा युवा वर्गका लागि रोजगारीको अवसर सिर्जना गर्नुपर्छ। जसले गर्दा मानिसहरूलाई विदेशी मुलुकमा पलायन हुन नपरोस्।
- गाउँ विकास: विकट गाउँहरूमा आधारभूत सुविधा, जस्तै पानी, सवारी साधन, र स्वास्थ्य सेवा जस्ता कुराहरू सुधार गर्नुपर्छ। यसले गर्दा गाउँमा जीवन निर्वाह गर्न सजिलो हुन्छ।
- शिक्षा र तालिम: स्थानीय मानिसहरूलाई व्यावसायिक तालिम प्रदान गरेर उनीहरूलाई आत्मनिर्भर बनाउनु पर्छ।
- ठगी नियन्त्रण: भारतमा काम गर्न जानु भएका नेपाली कामदारहरूलाई ठगीबाट जोगाउन कानुन बनाउनुपर्छ, साथै उनीहरूलाई सुरक्षा प्रदान गर्नुपर्छ।