“जब अन्नदाताको थाली रित्तो हुन्छ, तब राज्यको सिंहासन हल्लिन्छ।”
आज, हामी एउटा यस्तो विषयमा प्रवेश गर्दैछौँ जसले हाम्रो राष्ट्रको जगलाई हल्लाउँछ – किसान र मलको सम्बन्ध। नेकपा (एमाले) का नेता गोकुल बास्कोटाले मलको अभाव र कृषिमन्त्रीको अनुपस्थितिको रहस्यमय संयोगमाथि प्रश्न उठाएर एउटा गम्भीर बहस सुरु गरेका छन्। के यो केवल संयोग हो, वा यसभित्र कुनै गहिरो राजनीतिक रहस्य लुकेको छ? यो प्रश्नले हामीलाई सोच्न बाध्य बनाएको छ। यस लेखमा, हामी यो विषयको गहिराइमा पुग्नेछौं, यसको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि, वर्तमान अवस्था, र सम्भावित भविष्यको बारेमा चर्चा गर्नेछौं। साथै, हामी दरख अनलाइनको भूमिका र यसले कसरी समाधानको लागि मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छ भन्ने बारेमा पनि जानकारी दिनेछौं।
गोकुल बास्कोटाको प्रश्न एउटा राष्ट्रिय विडम्बना हो। हरेक वर्ष, जब किसानहरूलाई मलको सबैभन्दा बढी आवश्यकता हुन्छ, तब मलको अभाव हुन्छ र कृषिमन्त्रीको उपस्थिति छायाँमा पर्छ। यो एउटा यस्तो चक्र हो जुन वर्षौंदेखि चलिरहेको छ, र यसले किसानहरूलाई निराश र सरकारलाई अविश्वासिलो बनाएको छ।
बास्कोटाले सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छन्, “नेपालमा सत्ता तालमेलको साँचो कता छ भनेर साधारण जनताले सजिलै थाहा पाउँछन्। तर हरेक साल जेठ-असारमा मल र कृषिमन्त्री किन एकसाथ बेपत्ता हुन्छन्? कसैले थाहा नपाउने भो।” उनको यो भनाइले राजनीतिक वृत्तमा मात्र नभई आम नागरिकमा पनि तरङ्ग ल्याएको छ।
यो समस्याको जरा खोज्न हामीले विगतलाई फर्केर हेर्नुपर्छ। राणाकालदेखि वर्तमानसम्म, नेपालको कृषि क्षेत्रले विभिन्न उतारचढाव देखेको छ। तर, मलको अभाव एउटा यस्तो समस्या हो जुन कहिल्यै पूर्ण रूपमा समाधान हुन सकेको छैन।
वि.सं. २०४० को दशकमा, सरकारले मल वितरणलाई व्यवस्थित गर्न विभिन्न प्रयासहरू गर्यो। तर, भ्रष्टाचार, राजनीतिक हस्तक्षेप, र कमजोर वितरण प्रणालीका कारण ती प्रयासहरू असफल भए। आज पनि, किसानहरूले मलको लागि लामो लाइनमा बस्नुपर्ने, कालोबजारीको सामना गर्नुपर्ने, र अन्ततः निराश भएर रित्तो हात फर्किनुपर्ने अवस्था छ।
यो समस्याको समाधान के हो त? बास्कोटाले राजनीतिमा घेराबन्दी तोड्ने कुरा धेरै सुनेको तर मलको घेराबन्दी तोड्ने कुनै बहादुर नेता ननिस्किएको भन्दै व्यङ्ग्य गरेका छन्। उनको यो भनाइले सरकार र राजनीतिक दलहरूलाई गम्भीर चुनौती दिएको छ।
यहाँ, दरख अनलाइनले एउटा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ। हामी सूचना र प्रविधिको प्रयोग गरेर मल वितरण प्रणालीलाई पारदर्शी र प्रभावकारी बनाउन सक्छौं। किसानहरूलाई मलको उपलब्धता, मूल्य, र वितरण केन्द्रहरूको बारेमा जानकारी प्रदान गरेर हामी उनीहरूलाई सशक्त बनाउन सक्छौं।
उदाहरणका लागि, कल्पना गर्नुहोस्, राम नामका एक किसान छन्। उनी हरेक वर्ष मलको अभावबाट पीडित छन्। तर, दरख अनलाइनको एप प्रयोग गरेर उनले आफ्नो गाउँ नजिकैको मल वितरण केन्द्रमा मल उपलब्ध छ कि छैन भनेर थाहा पाउँछन्। उनी अनलाइनबाटै मलको लागि आवेदन दिन सक्छन्, र सरकारले तोकेको मूल्यमा मल प्राप्त गर्न सक्छन्।
यो एउटा काल्पनिक उदाहरण मात्र हो, तर यसले दरख अनलाइनले कसरी किसानहरूको जीवनमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ भन्ने कुरा देखाउँछ। हामी सूचना प्रविधिमा आधारित समाधानहरू प्रदान गरेर कृषि क्षेत्रमा क्रान्ति ल्याउन प्रतिबद्ध छौं।
हाम्रो दृष्टिकोण केवल मल वितरणमा मात्र सीमित छैन। हामी किसानहरूलाई कृषि सम्बन्धी जानकारी, प्रविधि, र बजार पहुँच प्रदान गरेर उनीहरूको क्षमता अभिवृद्धि गर्न चाहन्छौं। हामी विश्वास गर्छौं कि जब किसानहरू सशक्त हुन्छन्, तब देश समृद्ध हुन्छ।
अन्त्यमा, म गोकुल बास्कोटाको प्रश्नलाई फेरि एकपटक दोहोर्याउन चाहन्छु: हरेक साल जेठ-असारमा मल र कृषिमन्त्री किन एकसाथ बेपत्ता हुन्छन्? यस प्रश्नको जवाफ खोज्नु हामी सबैको दायित्व हो। दरख अनलाइन तपाईंको साथमा छ, सत्यको खोजीमा, समाधानको मार्गमा। आउनुहोस्, हामी मिलेर एउटा यस्तो भविष्य निर्माण गरौं जहाँ कुनै पनि किसान मलको अभावमा पिल्सिन नपरोस्।
