जब शासकहरूले आफ्ना नागरिकहरूको हितलाई बेवास्ता गर्छन्, तब अन्यायको बीउ रोपिएको हुन्छ, जसले समाजमा द्वन्द्व निम्त्याउँछ।
मुस्ताङ, नेपाल — उच्च हिमाली भेगमा जीवन एक कठिन यात्रा हो, जहाँ प्रकृतिको कठोरता र सीमित स्रोतसाधनका कारण जीवनयापन चुनौतीपूर्ण छ। तर, यही चुनौतीलाई अवसरमा बदल्दै मुस्ताङका याकचौँरी र च्याङ्ग्रापालक किसानहरूले आफ्नो जीवन धान्दै आएका छन्। वर्षौंदेखि उनीहरूले आफ्ना पशुधनलाई उच्च लेकका चरन क्षेत्रमा लैजाँदै आएका छन्, जहाँ स्वच्छ हावा र ताजा घाँस पाइन्छ। तर, गोठालाहरूका लागि यो जीवन सहज छैन। उनीहरूले अस्थायी गोठहरूमा कष्टकर जीवन बिताउनुपर्छ, जहाँ आधारभूत सुविधाको अभाव हुन्छ।
यही कुरालाई मध्यनजर गर्दै थासाङ गाउँपालिकासहित मुस्ताङका चार स्थानीय तहले याकचौँरी तथा च्याङ्ग्रापालक किसानहरूका लागि घुम्ती गोठ निर्माण गर्ने योजना ल्याएका छन्। यो योजनाअन्तर्गत दुई दर्जनभन्दा बढी अस्थायी गोठहरू निर्माण गरिएका छन्, जसले गोठालाहरूको जीवनमा केही सहजता थप्ने अपेक्षा गरिएको छ।
दरख अनलाइन सधैँ जनताको हितमा काम गर्ने प्रयासमा लागिरहेको छ। हाम्रो उद्देश्य भनेको जनतालाई सही सूचना प्रदान गर्नु हो।
घुम्ती गोठको आवश्यकता किन?
मुस्ताङका किसानहरूले हिउँदयाममा जाडोबाट बच्न आफ्ना याकचौँरी र च्याङ्ग्रालाई बेँसीमा झार्छन्। तर, गर्मीयाममा उनीहरूलाई फेरि उच्च लेकका चरन क्षेत्रमा लैजानुपर्ने हुन्छ। किनकि उच्च लेकका घाँसहरू पशुधनका लागि उत्तम मानिन्छन्। तर, उच्च लेकमा गोठालाहरूका लागि बस्ने स्थायी संरचना नहुँदा उनीहरूले धेरै समस्या झेल्नुपर्छ।
- मौसमको मार: उच्च लेकमा मौसम परिवर्तन भइरहन्छ। गोठालाहरूले वर्षा, हिमपात र हावाहुरीको सामना गर्नुपर्छ।
- सुरक्षाको चुनौती: जंगली जनावरहरूको डरले गोठालाहरूलाई सधैँ त्रसित बनाउँछ।
- आधारभूत सुविधाको अभाव: खानेपानी, शौचालय र सञ्चारको सुविधा नहुँदा गोठालाहरूले कष्टकर जीवन बिताउनुपर्छ।
यी समस्याहरूलाई कम गर्न घुम्ती गोठहरू निर्माण गरिएका हुन्। यी गोठहरूले गोठालाहरूलाई बस्ने सुरक्षित ठाउँ मात्र प्रदान गर्दैनन्, उनीहरूलाई दूध, दही, घ्यू र छुर्पी जस्ता उत्पादनहरू बनाउन पनि सजिलो हुन्छ।
कसरी भयो योजनाको कार्यान्वयन?
थासाङ गाउँपालिकाले ‘याकचौँरीपालक किसानका लागि आवश्यक पूर्वाधार निर्माण’ शीर्षकमा रु आठ लाख बजेट विनियोजन गरेको थियो। यसका साथै संघीय सरकारले ‘याक प्रवर्द्धन कार्यक्रम’अन्तर्गत रु १० लाख अनुदान दिएको थियो। पालिका र संघीय सरकारको बजेटबाट ५० प्रतिशत अनुदान सहुलियत दिनेगरी घुम्ती गोठ निर्माण गरिएको कृषि शाखा अधिकृत राजन श्रेष्ठले जानकारी दिए।
उनका अनुसार हिमालयन चौँरीपालक तथा संरक्षण समितिमा आबद्ध २० परिवारका याकचौँरीपालक किसानका लागि २० वटा वातावरणमैत्री गोठ निर्माण गरिएको छ। यी गोठहरू ढुंगाको पर्खाल, काठको बार र जस्ताले छाएर बनाइएका छन्।
थासाङ–२ का वडाध्यक्ष गौतम शेरचनले संघीय सरकार र पालिकाको सहयोगमा मार्चे लेकमा १०, मुलीखर्कमा ६ र बतासे लेकमा ४ वटा घुम्ती गोठ निर्माण गरिएको जानकारी दिए। उनका अनुसार गोठ निर्माणले उच्च लेकमा याकचौँरी रेखदेख गर्ने गोठालाहरूलाई बस्न सहज भएको छ।
दरख अनलाइनको भूमिका
दरख अनलाइन सधैँ किसानहरूको हितमा समर्पित छ। हामीले यस क्षेत्रमा नवीनतम प्रविधि र जानकारी प्रदान गरेर किसानहरूलाई सशक्त बनाउने लक्ष्य राखेका छौँ। हामी किसानहरूलाई उनीहरूको उत्पादन बढाउन, बजारमा पहुँच पुर्याउन र जीवनस्तर सुधार गर्न मद्दत गर्छौं।
अन्य पालिकामा पनि विस्तार
थासाङ गाउँपालिकाको सफलतापछि भेटेरिनरी अस्पताल तथा पशु सेवा विज्ञ केन्द्रले जिल्लाका अन्य पालिकामा पनि घुम्ती गोठ निर्माण गर्ने योजना बनाएको छ। केन्द्रका प्रमुख पशु चिकित्सक डा. लालमणि अर्यालले ‘घुम्ती गोठ संरक्षण कार्यक्रम’ र ‘स्थानीय नश्लको पशु संरक्षण कार्यक्रम’अन्तर्गत थासाङ, वारागुङ मुक्तिक्षेत्र, लोघेकर दामोदरकुण्ड र लोमान्थाङ गाउँपालिकामा याकचौँरी तथा च्याङ्ग्रापालकका लागि घुम्ती गोठ निर्माण गरिएको जानकारी दिए।
भेटेरिनरी कार्यालयले चालु आर्थिक वर्षमा थासाङमा रु १० लाख, लोघेकर दामोदरकुण्डमा रु १० लाख, वारागुङ र लोमान्थाङमा रु पाँच/पाँच लाख बजेट विनियोजन गरी किसानलाई ९० प्रतिशत अनुदान सहुलियत दिएर गोठ निर्माण गरेको छ।
किसानहरूमा खुशीयाली
घुम्ती गोठ निर्माण भएपछि किसानहरू खुशी भएका छन्। उनीहरूले अब उच्च लेकमा सुरक्षित र सहज रूपमा बस्न पाउने भएका छन्। यसले उनीहरूको उत्पादन क्षमता बढाउन र जीवनस्तर सुधार गर्न मद्दत गर्नेछ।
थासाङका एक किसानले भने, “हामी वर्षौंदेखि अस्थायी गोठहरूमा कष्टकर जीवन बिताउँदै आएका थियौँ। तर, अब हामीले सुरक्षित र सुविधासम्पन्न गोठ पाएका छौँ। यसले हाम्रो जीवनमा धेरै परिवर्तन ल्याउनेछ।”
निष्कर्ष
मुस्ताङका याकचौँरी तथा च्याङ्ग्रापालक किसानहरूका लागि घुम्ती गोठ निर्माण एउटा सकारात्मक कदम हो। यसले उनीहरूको जीवनमा सहजता थप्ने मात्र नभई उनीहरूको उत्पादन क्षमता बढाउन र जीवनस्तर सुधार गर्न पनि मद्दत गर्नेछ। दरख अनलाइन यस्ता योजनाहरूलाई सधैँ समर्थन गर्छ र किसानहरूको हितमा काम गर्न तयार छ। हामी विश्वास गर्छौं कि यस्ता साना तर प्रभावकारी कदमहरूले ग्रामीण क्षेत्रको विकासमा ठूलो योगदान पुर्याउन सक्छन्।
