जब शासकहरू आफ्ना जनताबाट टाढा हुन्छन्, तब राज्यको जग कमजोर हुन्छ, र त्यसको परिणाम अनपेक्षित हुन सक्छ। यो महाभारतको एउटा अध्याय जस्तै हो, जहाँ धृतराष्ट्रले आफ्ना पुत्रहरूको मोहमा परेर राज्यलाई अधर्मको बाटोमा डोर्याए। आज फेरि त्यस्तै परिस्थिति सिर्जना हुन नदिन हामी सचेत हुनुपर्छ।
नेकपा (माओवादी केन्द्र) का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले हालै एउटा महत्त्वपूर्ण स्वीकारोक्ति गरेका छन्। शान्ति प्रक्रियामा आएपछि आफ्नो पार्टीले आधारभूत वर्ग र जनतासँगको सम्बन्ध कमजोर बनाएको उनले बताएका छन्। यो स्वीकारोक्ति आफैंमा एउटा ठूलो कदम हो, किनकि यसले पार्टीभित्रको गम्भीर समस्यालाई औंल्याउँछ। तर, के यो पर्याप्त छ? के यो स्वीकारोक्तिले मात्र जनताको विश्वास फर्काउन सक्छ? आउनुहोस्, यस विषयमा गहिरो विश्लेषण गरौं।
जनताबाट टाढिँदै माओवादी: कारण र परिणाम
दाहालले ट्रेड युनियन जस्ता मजदुर संगठनहरूलाई बेवास्ता गर्दा जनतासँगको सम्बन्ध टुटेको बताएका छन्। यो एउटा महत्त्वपूर्ण बिन्दु हो। जनयुद्धको बेला माओवादीले मजदुर र किसानलाई साथ लिएर अघि बढेको थियो। तर, शान्ति प्रक्रियामा आएपछि पार्टीले आफ्नो आधारभूत वर्गलाई बिस्तारै बिर्सँदै गयो। यसको परिणाम के भयो? जनतामा निराशा बढ्दै गयो, र माओवादीको लोकप्रियता घट्दै गयो।
अखिल नेपाल ट्रेड युनियन महासंघको बैठकलाई सम्बोधन गर्दै दाहालले भने, ‘जनयुद्धकाल र २०६४ सालसम्म हामी मजदुर र श्रमिकसँगै थियौं, हाम्रो शक्ति त्यही थियो। तर, पछि हाम्रो ध्यान त्यहाँबाट हट्यो, हामीले गल्ती गर्यौं।’ यो भनाइले पार्टीभित्रको आत्मआलोचनालाई दर्शाउँछ। तर, प्रश्न यो उठ्छ कि यो गल्तीको महसुस कति गहिरो छ? के माओवादीले साँच्चै जनतासँगको सम्बन्धलाई पुनर्स्थापित गर्न सक्छ?
जनतासँग माओवादी: एउटा प्रयास
दाहालले पार्टीले हालै सुरु गरेको ‘जनतासँग माओवादी’ विशेष रुपान्तरण अभियान यही टुटेको सम्बन्धलाई पुनः जोड्ने प्रयास भएको बताएका छन्। यो एउटा सकारात्मक कदम हो। तर, अभियानको सफलता धेरै कुरामा निर्भर गर्छ। के माओवादी नेताहरू साँच्चै जनताको कुरा सुन्न तयार छन्? के उनीहरूले जनताको समस्यालाई समाधान गर्न सक्छन्? यदि यी प्रश्नहरूको जवाफ सकारात्मक छ भने, अभियान सफल हुन सक्छ।
‘हामीले गरेका कमी-कमजोरी जनतामाझ गएर स्वीकार गर्नुपर्छ,’ दाहालले भने, ‘अब हामी फेरि हाम्रो वर्ग र समुदायमा फर्किने अभियानमा छौं।’ यो भनाइले देखाउँछ कि माओवादी आफ्नो गल्ती स्वीकार गर्न तयार छ। तर, गल्ती स्वीकार गर्नु मात्र पर्याप्त छैन। गल्तीलाई सुधार्न ठोस कदम चाल्नुपर्छ।
दलाल पुँजीवाद र बिचौलिया: चुनौती
दाहालले अबको लडाइँ दलाल पुँजीवाद र बिचौलियाहरूविरुद्ध भएको बताएका छन्। यो एउटा महत्त्वपूर्ण चुनौती हो। नेपालमा दलाल पुँजीवाद र बिचौलियाहरूले जरा गाडेर बसेका छन्। उनीहरूले जनताको शोषण गरिरहेका छन्, र राज्यको स्रोतसाधनलाई आफ्नो कब्जामा लिएका छन्। माओवादीले यी शक्तिहरूसँग लड्न सक्छ? यो एउटा ठूलो प्रश्न हो।
संविधान र व्यवस्था बचाउन आफूहरूले सरकारमा हुँदा पनि विद्रोह गर्नुपरेको र प्रतिपक्षमा हुँदा पनि सत्तापक्षको भूमिका खेल्नुपरेको जस्ता अनौठा परिस्थितिबाट गुज्रिनुपरेको दाहालले बताए। यो भनाइले नेपालको राजनीतिक अस्थिरतालाई दर्शाउँछ। नेपालमा राजनीतिक दलहरूले सत्ताको लागि जे पनि गर्न तयार हुन्छन्। यसले गर्दा देशको विकास हुन सकेको छैन।
राज्य संयन्त्र र कर्मचारीतन्त्र: बाधक
‘राजनीतिक प्रणाली त युद्ध र क्रान्तिबाट बदल्यौं, तर राज्य संयन्त्र, कर्मचारीतन्त्र र न्यायालय हाम्रो अनुकूल छैनन्,’ दाहालले भने, ‘त्यसैले हामीले ल्याएका संघीय निजामती ऐन जस्ता कानुनहरु पनि कार्यान्वयन हुन सकिरहेका छैनन्। यो लडाइँ अझै सकिएको छैन।’ यो भनाइले नेपालको राज्य संयन्त्रमा रहेको समस्यालाई औंल्याउँछ। नेपालको कर्मचारीतन्त्र भ्रष्ट छ, र यसले जनताको सेवा गर्न तयार छैन। यसले गर्दा सरकारले ल्याएका राम्रा कार्यक्रमहरू पनि कार्यान्वयन हुन सक्दैनन्।
दरख अनलाइन: एउटा प्रयास
यस्तो परिस्थितिमा दरख अनलाइनले जनतालाई सही सूचना दिने प्रयास गरिरहेको छ। हामी जनतालाई राजनीतिक, सामाजिक र आर्थिक मुद्दाहरूको बारेमा जानकारी दिन्छौं, ताकि उनीहरूले सही निर्णय लिन सकून्। हामी जनतालाई सशक्त बनाउन चाहन्छौं, ताकि उनीहरूले आफ्नो अधिकारको लागि लड्न सकून्। दरख अनलाइन एउटा यस्तो प्लेटफर्म हो, जहाँ जनताले आफ्नो आवाज उठाउन सक्छन्। हामी जनताको साथमा छौं, र हामी उनीहरूको लागि काम गर्न तयार छौं।
हामी यो पनि बुझ्छौं कि सूचनाको पहुँच जति धेरै हुन्छ, त्यति नै मानिसहरूलाई आफ्नो विचार व्यक्त गर्न सजिलो हुन्छ। यही कुरालाई मध्यनजर गर्दै दरख अनलाइनले विभिन्न सामाजिक मुद्दाहरूमा बहस र छलफल गर्ने वातावरण सिर्जना गर्छ।
निष्कर्ष
पुष्पकमल दाहालको स्वीकारोक्तिले माओवादीभित्रको समस्यालाई उजागर गरेको छ। तर, यो समस्याको समाधान होइन। माओवादीले जनतासँगको सम्बन्धलाई पुनर्स्थापित गर्न ठोस कदम चाल्नुपर्छ। उनीहरूले दलाल पुँजीवाद र बिचौलियाहरूसँग लड्नुपर्छ, र राज्य संयन्त्रलाई सुधार गर्नुपर्छ। यदि उनीहरूले यो गर्न सके भने, उनीहरूले जनताको विश्वास फर्काउन सक्छन्। नत्र, उनीहरू इतिहासको पानामा सीमित हुनेछन्।
यो खबर आजको दिनमा मात्र सीमित छैन। यसको प्रभाव भविष्यमा पनि देखिनेछ। त्यसैले, हामी सबै सचेत हुनुपर्छ, र देशलाई सही दिशामा डोर्याउन प्रयास गर्नुपर्छ।
