इन्द्रकुमारी के.सी
२१ भाद्र २०८१, (कैलाली)
घोडाघोडी नगरपालिका–८ की कुश्मा रोकाया तीजका दिनहरूमा मादल बजाउन माहिर थिइन्। उनी तीजको अवसरमा मादल बजाएर गीत गाउने र रमाइलो गर्ने पुराना परम्परामा विश्वास राख्थिन्। तीजको महत्त्वपूर्ण दिनहरूमा मादल बजाएर रचना गर्ने परम्परा अहिले कमजोर भइरहेको छ, र उनले यो स्थिति सुधार्नको लागि आशा व्यक्त गरेकी छिन्। “अहिले तीजको आनन्द हराएको छ,” उनले भनेकी छिन्, “अहिले तीजको रमाइलो समय सम्झन्छु।”
तीलादेवी विष्ट: नयाँ शैलीसँग पुरानो परम्पराको परिवर्तन
घोडाघोडी नगरपालिका–८ की ६५ वर्षीया तिलादेवी विष्टले पनि पुराना तीजका दिनहरूको सम्झना गर्नु भएको छ। उनले तीजको धुनमा नाच्ने परम्परा सम्झिएकी छिन्। “साउन महिनादेखि मदल बजाउने र तीजका गीत गाउने परम्परा थियो,” उनले भनिन्, “तर अहिले तीजको मौलिकता हराउँदै गएको छ।”
गाउँमा मौलिकताको संकट: घनश्याम ओझाको टिप्पणी
घोडाघोडी नगरपालिका–१ का अध्यक्ष घनश्याम ओझाले पनि तीजको मौलिकता संकटमा परेको टिप्पणी गरे। “तीज आउँदा गाउँमा मादल बज्ने गर्दथ्यो,” उनले भने, “तर अहिले डीजे बज्न थालेको छ, जसले गर्दा मादलको आवाज हराएको छ।” उनले चाडपर्वको मौलिकता कायम राख्नको आवश्यकता रहेको बताए।
व्यापारीहरूको समस्याः तीजका मौलिक वस्तुहरूको बिक्रीमा कमी
चाडपर्वको मौलिकता हराउने सँगै व्यवसायीहरूलाई पनि समस्या आइपरेको छ। लम्कीचुहा नगरपालिका–३ का मोडल व्यापारी तीर्थ वादीले भने, “पहिले तीज, तिहार र बिहेको सिजनमा मादलको ठूलो मात्रामा बिक्री हुन्थ्यो।” तर, अहिले डीजेको प्रभावले मादलको बिक्रीमा कमी आएको छ, र यसले व्यवसायमा प्रतिकूल असर पारिरहेको छ।
घोडाघोडी महिला नेटवर्कको प्रयास: मौलिक तीजको संरक्षण
घोडाघोडी महिला नेटवर्कले तीजको मौलिकता जोगाउनको लागि हालै एक तीज मिलन कार्यक्रम आयोजना गर्यो। यस कार्यक्रममा महिलाहरूले मादल बजाएर र तीजका गीत गाएर रमाइलो गरे। सञ्जालका अध्यक्ष रमा आचार्यले भने, “सुख–दुःख आदानप्रदान गर्ने पर्व अहिले आकर्षक बन्दै गएको छ, त्यसलाई जोगाउनका लागि हामीले तीज मिलन कार्यक्रम आयोजना गरेका हौँ।”
घोडाघोडी उद्योग वाणिज्य संघको प्रतियोगिता: पुराना गीतहरूको संरक्षण
घोडाघोडी उद्योग वाणिज्य संघले तीजको अवसरमा मौलिक भाषामा तीज गीत प्रतियोगिता आयोजना गरेको छ। घोडाघोडी उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष दुर्गाप्रसाद गौतमले भने, “लोप हुँदै गएका तीजका पुराना गीतलाई जोगाउन प्रतियोगिता आयोजना गरिएको छ।” २२ गतेको प्रतियोगितामा पुराना तीजका गीतहरूको संरक्षणको प्रयास गरिएको छ।
निष्कर्ष
तीजको मौलिकता संकटमा परेको छ, जसले पुराना सांस्कृतिक परम्पराहरूलाई चुनौती दिएको छ। यस स्थिति सुधार्नका लागि समुदाय र संस्थाहरूले विभिन्न प्रयास गरिरहेका छन्, जसमा महिला नेटवर्कको तीज मिलन कार्यक्रम र उद्योग वाणिज्य संघको गीत प्रतियोगिता प्रमुख छन्। सांस्कृतिक धरोहरको संरक्षण गर्न सबैले मिलेर काम गर्नु आवश्यक छ।