Table of Contents
[प्रारम्भ : प्रश्न र लोककथा]
“खनेर मात्तिएको खानी, पोखिएको पानी” भन्ने नेपाली उखानले के भन्छ भन्ने बुझ्न यही बबरमहलको घटनाले सजिलो उदाहरण दियो। बुधबार राती बिजुली प्राधिकरणले तार जमिनमुनि राख्न खन्दै गर्दा मेलम्चीको पाइप फुट्यो, बबरमहल पानीमुनि बन्यो। यसले फेरि एउटा प्रश्न उठ्यो : “यो सहरको पानी र बिजुलीको जिम्मा लिनेहरु बीच कहिले समन्वय हुने?”
घटनाको चाडै फोटो : “खन्यौं भनेर पाइप फुट्यो, सहर डुब्यो”
१ फागुन, बबरमहल। नेपाल विद्युत प्राधिकरण (NEA) को जिम्मेवारहरुले बिजुलीका तार अण्डरग्राउन्ड गर्न ठाडो खन्न थाले। तर, त्यही खोप्डामा मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको मुख्य पाइप फुट्यो। पानीको बौँडारले गल्ली-गल्ली पानीले भरिए, स्थानीय बासिन्दाको रूँदो निस्क्यो।
[स्थानीयको आवाज : हास्य र आक्रोश]
एक जना दाईले भने, “हाम्रो त यस्तो भयो : बिजुली आयो भनेर खुशी हुदै थियौं, पानी गयो भनेर रुन बसेँ!” अर्की आमाले ठट्टा गर्दै भनिन, “यो त ‘आएको बाटोमा लड्ने’ होइन, ‘खनेको ठाउँमा पाइप फुट्ने’ भयो!”
दोष कोही होइन? “हामीले त समन्वय गरेनौं” भन्ने NEA, “हामी त मर्मतमा छौं” भन्छन् KUKL
खानेपानी मन्त्री प्रदीप यादवले मर्मतको निर्देशन दिएपछि KUKL को टोलीले रातिदेखि काम थाले। तर KUKL का प्रमुख अशोककुमार पौडेलले NEA लाई फटकाए : “उहाँहरुले हाम्रो साथ समन्वय गर्नु पर्ने थियो। ठाडो खन्नु अगाडि एकपटक फोन गर्नु भएन?”
NEA को प्रवक्ता भन्छन् : “यो दुर्घटना हो, जानाजान गरेर त गरेनौं।” तर स्थानीयहरुको प्रतिक्रिया छ : “दुर्घटना भन्ने हो भने कति पटक दुर्घटना हुने? हरेक पाली पाइप फुटेपछि ‘माफ पाउँ’ भन्ने?”
विश्लेषण : “एउटाले खन्यो, अर्कोले ओड्यो” – काठमाडौँको बिडम्बना
[सिद्धान्तको नेपाली संस्करण]
विश्वव्यापी “साइलो इफेक्ट” (एजेन्सीहरु आफ्नै कुवामा मात्तिएर काम गर्ने) को नेपाली संस्करण हो यो। NEA ले बिजुलीको प्रगतिमा मात्तिए, KUKL ले पानीको संकटमा। नतिजा : “खोला किनाराको मान्छे पानीबाट तर्सिन्छ” जस्तो अवस्था – आवश्यकताको संघर्षमा जनताले पिडित।
[गम्भीर प्रश्न : पाठकलाई जोड्ने]
तपाईंले सोध्नुहुन्छ : काठमाडौँको जल आपूर्ति र बिजुली जस्ता आधारभूत सेवाहरु कहिले सम्म “एकले गर्दा अर्को बिग्रँदै” जाने?
भावनात्मक प्रहार : “पानी नभएको जीवन – अब के गर्ने?”
बबरमहलका रमेश श्रेष्ठ भन्छन् : “यो त तेस्रो पटक हो। मेरो छोराको बिदामा पानी भरेर राख्नु पर्यो, होटलमा नुहाउन जानुपर्यो। यो सहरमा बस्नु नै अभिशाप हो कि?”
[पुरानो उखानको नयाँ अर्थ]
“पानी भएको ठाउँमा माछा पल्छ” भन्ने छ। तर काठमाडौँमा चाहिँ “पाइप फुटेको ठाउँमा जनता रुन्छन्!”
समाधानको बाटो : “जल सन्धि” वा “इन्फ्रास्ट्रक्चर धर्म”?
मन्त्री यादवले “कडा कारबाही” को घोषणा गरे, तर जनताको विश्वास छैन। योजना विशेषज्ञ डा. सञ्जय शर्मा भन्छन् : “एउटा ‘इन्फ्रास्ट्रक्चर म्याप’ बनाउनु पर्छ – कुनैले पनि खन्नु अघि त्यहाँ के के छ, हेर्नु पर्छ।”
[ऐतिहासिक उदाहरण]
मल्लकालीन राजाहरुले सुन सिसाको धारा बनाए। आजभोलि त सरकारले प्लास्टिकको पाइप बनाउँदैन, तर समन्वयको सिसा चाहिँ बनाउन सकिन्छ।
अन्त्य : हास्य र आशाको सङ्गम
यो घटनाले सिकायो : “खानेपानी र बिजुली एउटै सहरमा छन्, तर यी दुईको जिम्मेवारहरु चाँहि अलग-अलग ग्रहमा छन् जस्तो छ!”
[समापन : नेपाली मुटुको भाषा]
नेपालीहरु भन्छन् : “एकताको डोरीमा हाँगा बाँध्न सकिन्छ।” अब आवश्यक छ – पानी, बिजुली, र सडकको जिम्मेवारहरु एकै डोरीमा हाँगा बाँध्न। नत्र, बबरमहलको पानीले अर्को पटक “सहर डुबाउने” नै हो!